Eenvoud, ruimtelijkheid, transparantie: Japanse architecten zijn de maximalisten van het minimalisme. En daar is in Europa plaats voor.
Shigeru Ban, Kengo Kuma en Tadao Ando: het zijn maar een paar voorbeelden van Japanse architecten die Europa’s aangezicht veranderen met hun architectuur. Waar de nadruk in Europa ligt op cultuur en de soms pompeuze uitingen ervan in de architectuur (denk aan de rococo-invloeden in Parijs), lijkt Japanse bouwkunde van oudsher een inherent respect te hebben voor natuurlijke elementen. Licht, transparantie en natuurlijke materialen worden aangewend om een harmonieus evenwicht te creëren tussen bouwwerk en landschap. Moderne Japanse architectuur combineert deze traditionele principes met een zin voor experiment die zowel radicaal als logisch is (transparante huizen, dakkeukens). Japans fascinatie voor nieuw, nieuwer, nieuwst (door extreme weersomstandigheden zijn gebouwen er vaak geen lang leven beschoren) leidt bovendien tot verrassende oplossingen voor problemen waar wij in Europa ook maar al te bekend mee zijn (overbehuizing, ruimtegebrek). Tadao Ando is een van de meest geliefde Japanse architecten die voet aan grond heeft gekregen in Europa. Zijn ontwerpen, vaak gemaakt van ruw beton, bewegen mee met de omgeving in plaats van deze te verstoren. Deze drie Europese topwerken zijn er perfecte illustraties van.
1. Meditation Space, Unesco Headquarters, 1995, Parijs
Ter ere van de vijftigste verjaardag van UNESCO ontwierp Tadao Ando een ruimte waar mensen van over de hele wereld, ongeacht hun ras of religie, kunnen bidden voor vrede. Het 6 meter hoge cilindervormige bouwwerk is gemaakt van ruw beton én stenen afkomstig van de atoombomaanval op Hiroshima. Op een cirkelvormige uitsnede in het plafond na, laat het gebouw geen licht binnen. Deze abstracte ruimte suggereert eenzaamheid en spirituele vrijheid.
2. Vitra Conference Pavillion, Weil am Rhein, 1993, Duitsland
Het Duitse meubelmerk Vitra kreeg in 1993 de primeur: het was Tadao Ando’s eerste bouwwerk buiten Japan. De introverte en ingehouden structuur herbergt een groot aantal vergaderruimten, waarvan een groot deel zich ondergronds bevindt. Een opvallend element is het wandelpad dat leidt naar het paviljoen: een referentie naar de ‘meditatiepaden’ in de tuinen van Japanse kloosters.
3. Langen Foundation, 2004, Neuss, Duitsland
Voor dit museum, dat onder meer Japanse topstukken tentoonstelt, werkte Ando met eenvoudige volumes zoals een cilinder, een kubus en een balk. Hij bouwde een vleugel als een betonnen kluis in een glazen mantel te midden van een waterpartij. De inspiratie hiervoor vond Ando in de traditionele enawa: een verhoogde veranda die om Japanse huizen heen is gebouwd, ook wel bekend als een ‘buitengang’.
