Featured

Villa Berteaux: sensuele poëzie aan de rand van Brussel

10 januari 2018

In elke editie van ABSoluut magazine gaan twee kenners in gesprek over Belgische architectuur. In ABSoluut 15 trokken Anton Gonnissen, zaakvoerder van ABS Bouwteam en uitgever van ABSoluut, en architect Bruno Erpicum naar Villa Berteaux in Ukkel, een bewuste keuze van deze laatste. Deze gezinswoning werd in 1936 ontworpen door architect en designer Louis Herman De Koninck, voortrekker van de Moderne Beweging en een groot voorbeeld van Erpicum. De keuze voor Villa Berteaux illustreert perfect zijn missie als architect: streven naar de ultieme eenvoud in architectuur.

Heeft architectuur opsmuk nodig om aantrekkelijk te zijn? Na eeuwen volharden in neoclassicistische architectuur en een lange periode van sierlijke art nouveau kwam deze vraag voor de generatie van De Koninck als een verlossing. Het antwoord luidde het begin van de moderne architectuur in. Ook in de carrière van de Belgische architect Bruno Erpicum staat de zoektocht naar de essentie van architectuur altijd al centraal.

In 1983, het jaar van zijn afstuderen en een jaar voor het overlijden van zijn grote voorbeeld Louis Herman De Koninck, trok Bruno Erpicum naar het buitenland om zijn visie verder te ontwikkelen. Ondertussen staan er 34 jaar praktijk op zijn palmares, met vandaag opdrachten in niet minder dan zestien landen wereldwijd. Bruno: “Ook de gebroeders Bourgeois bouwden na WO II een modernistisch oeuvre op, vooral aan de Belgische Kust, maar De Koninck was toch de grote rationalist. Zo herschiep hij de keuken tot een functionele werkplek die de vrouw diende en ontwierp hij de allereerste modulaire keuken. Deze iconische Cubex-keuken groeide al snel uit tot een commercieel succes. In Villa Berteaux werd de Cubex-keuken met kenmerkende halfronde gechromeerde handvaten en kleine schabben met glazen voorraadpotjes om gemakkelijk bij de suiker, bloem of kruiden te kunnen, uitgebreid en in een hedendaags zwart jasje gestoken. De volledige villa werd door de huidige eigenaars met respect voor de architecturale visie van De Koninck tot een hedendaagse woning gemaakt. “Het ontwerp is net zoals bij Le Corbusier een open plan. Dat geeft veel mogelijkheden naar invulling toe. De huidige eigenaars zijn grote De Koninck-adepten, maar wilden liever niet in een museum wonen. In het salon is het open boekenrek zonder de oorspronkelijke glazen schuifwand een tijdloos overblijfsel. De Japans aandoende schuifdeur tussen living en bureau werd in de tuin gevonden, gerenoveerd en teruggeplaatst. De open haard is dan weer wel een eigentijdse toevoeging. Met een knipoog naar een realisatie van Mies van der Rohe en in harmonie met de vormentaal van de woning, legt hij mooi de link tussen salon en eetkamer”, aldus Bruno. De kwartsgevel bleef intact, op enkele noodzakelijke onderhoudswerken na. Bruno: “In tegenstelling tot een cementgevel, wordt deze niet vuil. Ooit vierden de eigenaars in de tuin het pensioen van de laatste Belg die de kunst van de kwartsgevel beheerste. Sindsdien ben ik al jaren tevergeefs op zoek naar het juiste recept.”

Architectuur voor de middenklasse
Louis Herman De Koninck had niet alleen een bijzondere aandacht voor geschiedenis en vakmanschap, hij deed ook onderzoek naar nieuwe bouwmaterialen en -technieken. “Wat ik apprecieer aan het werk van De Koninck, is dat hij heel vaak prachtige architectuur afleverde voor de middenklasse. Hij gebruikte brute, goedkope materialen, zoals cement en bepleistering, en schiep daarmee verfijnde architectuur die schittert in al haar eenvoud. Ik volg hem daarin, maar vijftien jaar geleden heb ik toch een extra nuance willen leggen. Als we geen decoratie mogen gebruiken, waarom zouden we dan ook de onnodige materialen niet overboord gooien? Mijn werk toont zich vandaag als een conceptuele reflectie die de woning en de omgeving ziet als één geheel en kiest voor de volledige integratie van alle elementen in één architectuur, van schakelaar over meubilair tot de tuin. Zo hebben we nu een project in Oostduinkerke. We werken daar niet alleen binnen en buiten met beton, we tonen ook de combinatie van zand, cement en steen waaruit beton gemaakt is. Noem het radicaal, voor mij is het een kwestie van gevoel. Architectuur moet emotie overbrengen en Villa Berteaux doet dat. “Dat klopt, het is een subtiel aanvoelen,” aldus Anton, “maar welke factoren zijn dan die mythische sfeerbepalers?” Bruno: “Het is soms moeilijk om daar exact je vinger op te leggen, maar in deze woning heeft het veel met de harmonie van proporties en de poëzie van de lichtinval te maken. Je hebt de verticaliteit van de voorgevel tegenover de horizontaliteit achteraan, het salon is dan weer een exact vierkant en het lijnenspel van de woning vinden we ook terug in de tuin, die perfect ontworpen is naar het beeld van het interieur. Ook de toegang tot de woning vind ik subliem, met het dakje boven de ingang dat overgaat in het rijtje vensters, die op hun beurt het volume vooraan vormen. Van de vijf De Koninck-huizen die ik ken, is dit de absolute topper. Dit huis is sensueel, sexy zelfs. Ik zal er altijd naar streven om dit te kunnen evenaren.”

“Van de vijf De Koninck-huizen die ik ken, is dit de absolute topper. Dit huis is sensueel, sexy zelfs. Ik zal er altijd naar streven om dit te kunnen evenaren.”

Ukkel love
Villa Berteaux is niet al te groot en toont zich met een kenmerkende simplitude als een verzameling van verschillende werelden. Elke ruimte voelt anders aan, ook het dakterras. Bruno: “Dit huis is een droom, een paradijs, en je hoeft er niet bijzonder rijk voor te zijn. Ik heb al zoveel gereisd in mijn leven, maar ik keer altijd met het grootste verlangen terug naar België. Het is het beste land ter wereld en ik hou van Brussel, omdat het een van de groenste hoofdsteden ter wereld is. Bois de Boulogne, Hyde Park: ze stellen weinig voor in vergelijking met ons Park van Tervuren. De groene verbinding tussen Brussel en Ukkel is de kers op de taart, want in Ukkel is het op een boogscheut van de hoofdstad aangenaam, rustig en vrij betaalbaar wonen. En hier staan we dan, op het dak van een beschermd gebouw.” Anton: “Knap, maar zou je vandaag nog een vergunning krijgen voor een dakterras als dit?” Bruno: “In Ukkel wel. De gemeente heeft topmensen in dienst die zich over de architectuur buigen. Hier haalt een vlotte wederzijdse communicatie het van regelneverij of bureaucratie.”

“Dat is geen overbodige luxe”, oppert Anton. “Zeker vandaag niet, met de torenhoge lijst bouwvoorschriften die we als architect en projectontwikkelaar voorgeschoteld krijgen.” Bruno: “Inderdaad, maar evenredig daarmee is ook de kwaliteit van de vakmannen gestegen. Er is een nieuwe wereld opengegaan met de bouwvakkers, loodgieters en elektriciens van vandaag. Het zijn ingenieurs die de capaciteiten hebben om de architect te ondersteunen. En dat laat ons toe om het niveau van precisie af te leveren dat we voor ogen hebben. Architecten creëren niets nieuws, we assembleren. En het is de hoge technologische kwaliteit van vandaag die ons toelaat om ons werk op hoog niveau te doen. Er bestaan nu raamkozijnen van 20 millimeter breed, so what? Als het slecht is voorbereid, heb je er niets aan. De intellectuele voorbereiding van een gebouw, daar schuilt volgens mij de grootste meerwaarde, met daarnaast de uitvoering en het onderhoud. Daarom vind ik het ook van het grootste belang dat er alle tijd voor wordt genomen. Je moet met de omgeving slapen, dromen, werken. En als je die kan lezen, volgt de architectuur vanzelf.”

Kijk binnen in Villa Berteaux: https://issuu.com/newdays/docs/absoluut_15_

( Foto: Dennis De Smet)

Misschien vind je deze posts ook leuk

  • Ann Vandenbergh 11 januari 2018 at 23:30

    Ziet er geweldig uit! Kan de woning ook bezocht worden?

    • leslie 16 januari 2018 at 13:46

      Neen, helaas niet.